• Europako esparrua aprobetxatuz osasun publikoa indartzeko Navarrabiomed eta Kanpo Ekintzarako Zuzendaritza Nagusiak antolatutako jardunaldia ireki du Ollo lehendakariordeak

“Osasun publikoa: Europarekin ikertu eta aurrera egin - Bizitzak salbatzen dituzten aurrerapen zientifikoak” jardunaldia izan da gaur arratsaldean Iruñeko Kondestablearen Jauregian. Bertan, Europar Batasunak osasun publikoaren eta ikerketa biomedikoaren alde egiten duen apustua herritarrei gerturatzea izan da xede, arreta mediko berritzaile, iraunkor eta kalitate handiko baterako sarbidea bermatzeko.

Jardunaldia Navarrabiomed ikerketa biomedikoko zentroak antolatu du, eta Nafarroako Gobernuko Kanpo Harremanetarako Zuzendaritza Nagusiak finantzatu du, Europar Batasuneko politikak eta estrategiak hedatzeko laguntzen 2023ko deialdiaren bidez. Hori dela eta, gogora ekarri nahi izan dugu ikerketak eta aurrerapen zientifikoek bizitzak salbatzen dituztela.

Irekiera instituzionalean, Ana Ollo Hualde Memoria eta Bizikidetza, Kanpo Ekintza eta Euskara kontseilariak nabarmendu duenez, "jardunaldi hau Nafarroaren garapenerako hiru ildo nagusiren arteko topagunea da: osasun publikoa, ikerketa eta Europako esparrua". Gogorarazi duenez, "duela gutxiko pandemiak gutxienez bi gauza erakutsi dizkigu. Eta bigarrena, hain garrantzitsua dena artatzea eta sendatzea, nola prebenitzea eta ikertzea, etor daitekeenari aurrea hartzeko."

Gainera, Ollo presidenteordeak azpimarratu duenez, "Europa aukerak ematen dituen espazio gisa edukitzea funtsezkoa da, ez bakarrik proiektuak finantzatzeko, baita ikerketa kolektiborako ere. Eta hori da Memoria eta Bizikidetza, Kanpo Ekintza eta Euskara Sailak egin dezakegun ekarpena, Kanpo Ekintzako Planaren aldeko apustutik abiatuta eta Nafarroako ekosistemako beste sail eta eragile batzuekin, kasu honetan osasunarekin, etengabeko sinergietan. Eta, bereziki, osasun publikotik edo, gutxienez, arlo publikoaren lidergo argi batetik, Navarrabiomedek oso modu argian gorpuzten baitu hori Nafarroako Unibertsitate Ospitalearekin lotuta."

Denboran zehar zientzia medikoaren mugarrietan zeharreko ibilbidea

Jarraian, dibulgazio-ikuspegi batetik, Pedro Gargantilla Madera mediku, idazle, dibulgatzaile zientifiko eta Medikuntzaren Historiako irakasleak medikuntzaren historian zehar ibilbide bat egin du, denboran zehar zientzia medikoak izan dituen mugarriak eta gizateriaren aurrerapenean izan duen garrantzi erabakigarria errepasatuz.

Bizitzak salbatzen dituzten aurrerapen zientifikoak aztertzean, XX. mendean zehar "aurreko mende guztietan batera baino aurrerapen zientifiko gehiago" gertatu zirela azaldu du. Mende horretan agertu ziren lehen antibiotikoak eta intsulina, "endokrinologiaren eremua erabat irauli zuen tratamendua". Gainera, farmakologiaren arloan lehen psikofarmakoak sortu ziren, "horrek erraztu egin zuen gaixotasun psikiatrikoak, ordura arte baztertutako patologia batek, dagokion papera hartzea". Beste mugarri garrantzitsu bat elektrokardiogramaren agerpena izan zen, gaixotasun kardiobaskularrean diagnostiko zuzena eta zehatza lortzea ahalbidetu zuena.

Bestalde, medikuntzaren historian zehar Europak izan duen papera jorratu du. "Hain zuzen ere, gure kontinentean gertatu zen mitotik logosera igarotzea, K.a. V. mendean, lehen unibertsitateetan, ezagutza medikoa irauli zuten autopsiak agertu zirenean, eta, XX. mendean, X izpiak eta penizilina agertu zirenean. Bigarren Mundu Gerrara arte, gure kontinenteak alde batera uzten zuen jakintza medikoa ", azaldu du.

Osasun publikoa: Europarekin ikertzea eta hobetzea 

Antonio López Andresek, Nafarroako Gobernuko Osasuneko zuzendari nagusiak, Osasun Departamentuaren ikerketa-beharrak azaldu ditu, lehenespenean eta osasun-estrategietan oinarrituta, eta osasun-arloko profesionalek beren jarduera-eremuetan ikerkuntzaren garrantzia nabarmendu du, "osasun-arloko profesional izateari datxekion zerbait bezala". Lópezen arabera, "ikerketa honek ez du soilik" per se "ikerketa bat izan behar, biztanleriak dituen osasun-beharrizan eta -erronkei begira egon behar du". Ildo horretan, zuzendari nagusiak ikerketa sanitarioa bultzatzeko ekintzak aipatu ditu, hala nola karrera profesionalean pisu handiagoa izatea edo asistentzia-karga egokitzea profesionalek helburu hori lor dezaten, batez ere lehen mailako arretaren eremuan.

Gainera, Osasuneko zuzendari nagusiak datuek eta horien kudeaketak duten garrantzia nabarmendu du, osasun-arreta eta asistentzia-prozesuen kalitatea hobetzeko. Adibide gisa, Lópezek BARDENA Nafarroako Emaitzen Analisiaren Oinarria nabarmendu du, Nafarroako osasun-sistemaren informazio finkatu eta baliozkotuaren iturri gisa.

Laura Sesma Aguirrek, Zabala Innovation-en Europako Proiektuen Osasun Arloko liderrak, Europar Batasunak herrialde komunitarioen eskura jartzen dituen politika eta tresnak azaldu ditu, osasun arloko aurrerapen zientifikoak errazteko. Laura Sesmak berretsi duenez, "oso garrantzitsua da aurrerapen horiek benetan herritarrengana iristea, eta, gainera, osasun-sistemak erresilienteak izan daitezen ahalbidetzea eta gero eta luzeagoa den biztanleriari kalitate handiko zerbitzuak eskaintzea; horrek, bestalde, presio handia eragiten dio horien iraunkortasunari." Nabarmendu duenez, pertsonak urte gehiago bizi dira, baina "kontua ez da bizitzari urte gehiago ematea bakarrik, baizik eta urteei bizitza ematea. Funtsezkoa da bizitzako etapa guztietan lan egitea, gaixotasunen agerpena prebenitzea ahalbidetuko duten bizi-ohitura osasungarriak hartu ahal izateko. Eta aldaketa hori lortzeko, Europar Batasunak badaki osasun-ekosistemako eragile guztiak hasieratik inplikatu behar direla, tartean herritarrak. Azpimarratu duenez, "partaide garen eta eragingo diguten aurrerapen horien garrantziaz jabetu behar dugu, ideiak eta konponbideak eman ahal izateko eta, gainera, aurrerapen horiek modu kontzientean eta aktiboan sartu ahal izateko, aldaketa benetan lortzeko."

Bestalde, Berta Ibañez Beroizek, Navarrabiomedeko ikertzaile eta Osasun Zerbitzuen Metodologia - Ebaluazio Unitateko arduradunak, berretsi du ikerketak herritarren osasuna eta ongizatea hobetzen laguntzen duela, haien beharrei erantzunez, kalitatezko zerbitzu eraginkor batekin. Ildo horretan, Europak lankidetza estrategikoak ezartzeko espazio bat ahalbidetzen duela nabarmendu du, "gero eta lehiakorragoa den eta pazienteen buruan sortzen diren arazoetara bideratutako ikerketa bat garatzea ahalbidetzen dutenak. " Berta Ibañezek gaineratu duenez, "herritarrei terapia eta teknika diagnostiko aurreratuagoak eskuratzen laguntzeko lan egiten dugu. Ikertzea da, halaber, metodologia berriak hartzea, gizarteari irekiagoak direnak, eta osasun-zerbitzuak ebaluatzea, politika publikoak hobetzeko. Ikerketa lagungarria da osasun-sistema publikoa moldakorragoa, zorrotzagoa eta gaituagoa izan dadin."

Pedro Gargantillak ikuspegi historiko batetik amaitu du jardunaldia, eta adierazi du historian zehar bizitza gehien salbatu duen asmakizuna ez direla farmakoak izan, ezta teknologia ere, eskuak garbitzea izan dela. Semmelweis doktoreak Vienan sartutako prebentzio-jarduera bat, jaiotza-inguruko heriotza-tasa nabarmen aldatzea ahalbidetu zuena.

"Zelulatik pazientera" esposizioa Kondestablearengana iritsiko da

Gaurtik aurrera eta 2023ko abenduaren 10era arte, "Zelulatik pazientearengana. 10 urte elkarrekin aurrera egiten/Zelulatik pazientera. 10 urte elkarrekin lanean", dago ikusgai Kondestablearen Jauregiko ezkaratzean. Zientziak eta ikerketak osasunaren esparruan duten zeregina zabaltzeko, erakusketa honek zientzia aztertzeko beste modu bat proposatzen du, errealitate areagotua duten formatu interaktibo berrien bidez. Erakusketa gaztelaniaz eta euskaraz dago ikusgai, eta publiko orokorrari zuzenduta dago, eta gazteenentzat eta eskola-umeentzat ere prestatuta dago. Eduki guztiez gozatzeko, Navarrabiomedeko app-a doan deskargatu behar da (Androiderako eta iOSerako eskuragarri).

Proiektu honek Nafarroako Gobernuko Unibertsitate, Berrikuntza eta Eraldaketa Digitaleko Departamentuaren finantziazioa jaso du Kultura Zientifikoa Sustatzeko, Nafarroan egindako I+G+b hedapenerako eta STEM COSMOS 2022 eta 2023 bokazioen sustapenerako laguntzen deialdian.